Bazen gördüklerimizi, görmek istediklerimiz sınırlar. Ya da birileri neyi görmemiz gerekiyorsa onu gösterir. Biz de ona göre düşünür, düşündüğümüze göre kararlar verir, kararlarımıza göre hareket ederiz.Türkiye Cumhuriyeti, içte hainlerin ve dışta iştah kabartan emperyal efendilerin pençeleri arasında yaşam mücadelesi veren Osmanlının yadigârı olarak hayat bulan biricik devletimizdir. Cihan harbinden sonra Osmanlı Devleti olarak başlattığımız Milli Mücadeleyi Türkiye Cumhuriyeti olarak tamamladık. Pekâlâ Osmanlı Devleti olarak da tamamlayabilirdik.Biz elbette ki yeni doğmuş cumhuriyetimizi şanlı bir başlangıca münasip görmek isteriz. Fakat gizli kalmış gerçekler bir gün karşımıza çıkacak ve bizi yeniden hastalığa maruz bırakacaksa şeffaf olmak aklıselimin gereğidir.Bu aklıselimin gereği olarak işaret buyurduğumuz kıvrımlı tünelin izaha muhtaç bazı hususlarını biraz irdeleyelim mi?1908’den 1923’e dek hep gündemde olan Chester Projesi nedir, kim ne kadar biliyor? Ve yakın tarih müfredatımızda neden hiç dillendirilmez? I. Lozan görüşmelerinde hiçbir netice alınamazken hangi makul gerekçeler vücut buldu da II. Lozan görüşmeleri sonucunda bağımsız bir Türkiye ortaya çıktı? Bu nasıl oldu? Bunun Chester ile ilintisi var mı? Bilhassa Osmanlı üzerindeki emperyal hesaplar sebebiyle başlayan Cihan Harbinin akabinde yeni yetme Yunan’ı tokatladık diye bütün hesaplarından vazgeçen Batı bize gerçekten de Lozan ile bağımsızlığımızı altın tepside sunmuş mudur?1908’den itibaren İttihatçıların gündeminde olan Chester Projesinin Sultan Abdülhamit’in hal’i sonrası Mebusan Meclisine sunulduğunu hatırlatalım evvela. Chester ile İttihatçilerin ilişkilerini tarih araştırmacılarının dikkatlerine arz edelim bu arada.Mebusan Meclisinde proje hususunda netice alınamadı çünkü ülke savaştan savaşa sürüklendi. Fakat Chester hep akıllardaydı. Cihan Harbi sonrası cemiyetlerden biri de Wilson Prensipleri Cemiyetiydi. Yani ABD idi. Yani Chester idi.Milli Mücadele müfredatında bahsedilmez ama bu dönemde Ankara egemen efendilerin cirit attığı bir merkezdi. Bu ince hesaplar pazarında Chester halen cüretli bir şekilde masadaydı.ABD’li Amiral Colby M. Chester ve Milli Heyet arasındaki temaslar neticesinde meşhur proje I. Lozan görüşmeleri sırasında 9 Nisan 1923’te TBMM onayından geçti.Peki bu Chester Projesi özünde nedir, neyi hedefliyordu?Demiryolları:
- Sivas- Harput- Ergani- Diyarbakır- Bitlis- Van
- Harput-Yumurtalık
- Diyarbakır - Bitlis – Musul - Kerkük- Süleymaniye
- Samsun-Havza-Amasya-Zile-Sivas
- Musaköy -Ankara
- Çaltı – Erzurum - Doğu Beyazıt
- Pikriç veya Aşkale - Trabzon
- Hacı Şefaatli - Kayseri-Ulukışla
- Samsun
- Şirket tarafından belirlenecek Karadeniz’de ikinci bir liman
- Yumurtalık